YENİLECEK VE İÇİLECEK ŞEYLERDEN HELAL VE HARAMLAR

[KARAPAPAK MURAT]

Helal ve haram; Türkçe’de serbest ve yasak kelimeleriyle karşılığını verebileceğimiz, Arapça iki kavramdır. Öyleyse; helal ve haramlar dediğimizde, Kur’ân’a ve Ehl-i Beyt’e göre yapılması serbest ve yasak olan şeyleri kast etmiş olmaktayız.

Bugün içerisinde yaşadığımız coğrafyanın yönetim sisteminde, idâre İslâm ile direk ilişkili olmadığından, dînî bir mânâ kazanmış olan helal ve haram kavramları hukuk ve yönetim konularında kullanılmamakta, bunun yerine serbest ve yasak kelimeleri tercîh edilmektedir. Meselâ; “Hükümetimiz şunu şunu yasaklamıştır, devlet felan şeylerin alım-satımını serbest kılmıştır, şöyle şöyle giyinmek, davranmak kanunlarımız açısından yasaktır ve suçtur... vs.” gibi.

Helal ve haram kavramlarını doğru bir şekilde kavradığımızda, (genel olarak) yönetimin serbest ve yasak sözleriyle neyi kast ettiğini ve pratiğin ne anlama geldiğini de anlamış oluruz. Şunu kesin bir şekilde bilmeliyiz ki; hangi düzen olursa olsun serbestler ve yasaklar Kur’ân ve Ehl-i Beyt’in öğretilerine uygun ise, sistem o konularda Hak ile uygunluk arzetmiş olur. Şayet yasaklar ve serbestleri belirlemede Kur’ân ve Ehl-i Beyt’in hükümleri esas alınmıyorsa, o zaman da sistem-düzen-yönetim Hak’tan sapmış, tuğyan etmiş, tâğûtlaşmış, İslâm dâiresinden çıkmış demektir. Ve bu durumda mümin canların sistem ve savunucuları ile hiç bir manevî bağ ve râbıtası kalamaz.

Esas itibâriyle, yenilen ve içilen şeylerden insana zarar veren her şey haramdır. Rabbimiz yüce Allâh buyurur ki; “Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan helal ve temiz şeylerden yeyiniz. Şeytânın adımlarını izlemeyiniz...” [Bakara (2): 168] Bu genel prensibin yanında, Yüce Allâh’ın Kitabında ana hatlarıyla değindiği, Hz. Peygamber’in (a.s) ve Ehl-i Beyt İmâmlarının da (a.s) söz ve uygulamalarında ayrıntılarını açıkladığı yeme-içme ile ilgili bir çok haramlar vardır. Bu kaynaklar çerçevesinde;

Yenilecek şeyler beş ana gurupta özetlenebilir:

1. Kuşlardan helal ve haram olanlar.

2. Karadaki diğer hayvanlardan helal ve haram olanlar.

3. Deniz-Su ürünlerinden helal ve haram olanlar.

4. Eti yenen hayvanların yenmesi haram olan kısımları.

5. İçilen meşrûbatlardan helal ve haram olanlar.

Kuşlardan helal ve haram olanlar

Peygamber efendimiz (a.s) ve Oniki İmâm’larımızın (a.s) açıklamalarından öğrendiğimize göre; hangi kuşların helal ya da haram olduğunu aşağıdaki özelliklerin kuşlarda bulunup bulunmadığına bakmak sûretiyle anlayabiliriz.

1. Kuvvetli veya zayıf olsun, yırtıcı pençeye sâhip olan kuşlar haramdır. Kartal, şahin, atmaca...vs. gibi.

2. Süzülerek uçuşu, kanat çırparak uçuşundan daha uzun süreli olan kuşlar haramdır.

3. Taşlık, kursak veya horoz mahmuzu organlarından en azından birisi bulunmayan kuşlar haramdır.

Son iki özellikten öncelikle ilki dikkate alınır. Meselâ; Bir kuşun, süzülerek uçuşu kanat çırparak uçuşundan daha uzun süreli olup da, son özellikte belirtilen bir veya bir kaç organa da sâhip olsa o kuş haram olur. Ya da, son özellikte işaret edilen üç organdan hiç birisi bulunmasa, ancak, kuşun kanat çırparak uçuşu süzülerek uçuşundan daha uzun süreli olsa, o kuş helaldir.

Ne şekilde, nasıl ve ne sürede uçtuğu hakkında kesin bir kanaat sahibi olunamayan kuşlarda son maddedeki özelliğe göre karar verilir.

Helal kuşların yumurtası helal, haram olanlarınki de haramdır.

Karadaki diğer hayvanlardan helal ve haram olanlar:

Bu hayvanlar da evcil ve yabânî olmak üzere iki gurupta ele alınır:

Evcil-ehil hayvanlardan; Küçük baş hayvanlarla (koyun, keçi...vs.), büyük baş hayvanlar (sığır cinsi) ve deve mutlak olarak helal olanlardır. Yenilmesi helal hayvanların insan pisliği-necâset yemeyi adet edinmiş olanlarından; deve; kırk gün, sığır cinsi; yirmi gün, davarlar; on gün, ördek-kaz; beş veya yedi gün, tavuk ise; üç gün kapalı yerlerde temiz yiyeceklerle beslenmelidirler. Ehil olan at, katır ve eşek ise mekruh olanlardır. Kedi, köpek vs. ise haram olanlardır.

Vahşî olanlardan ise; Ceylan, geyik, dağ keçisi, yaban eşeği, yaban öküzü... vs. helal, parçalayıcı azı dişlerle, yırtıcı pençeye sahip olan;Aslan, kaplan, pars, kurt, çakal, sırtlan... vs. haramdır. Ayrıca, tilki, sincap, tavşan, kirpi, samur, fil, maymun, ayı vs. gibi hayvanlar da haramdır. Bunlardan başka, bütün haşerât çeşitleri, böcek türleri de Ehl-i Beyt’ten (a.s) nakledilen hadîs-i şerîflere göre haram olan hayvanlardandır.

Su ürünlerinden helal ve haram olanlar:

Suda yaşayan hayvanlardan pullu olan balık cinsleri helaldir. Pullu olmayan balık cinslerinin ise, kuvvetli rivâyetlere göre mekrûh olduğu belirtilmiştir.

Deniz kaplumbağası, kurbağa, yengeç... vs. gibi deniz hayvanlarının ise haram olduğu beyân edilmiştir.

Su ürünlerinden helâl olanların, yumurtaları da helâl, haram olanların ki ise haramdır.

Eti yenen helal hayvanların haram olan bazı kısımları

Eti yenen bir hayvanın ondört şeyi haramdır:

1. Kan.

2. Dışkı.

3. Dalak.

4. Erkeklik organı.

5. Dişilik organı.

6. Husyeler.

7. Mesâne.(Sidik torbası)

8. Öd kesesi.

9. Omurilik.

10. Vücuttaki urlar.

11. Yavruluk.

12. Göz bebeği.

13. Bel kemiğinin iki yanındaki iki sinir damarı.

14. Beyinde nohut büyüklüğündeki hipofiz bezi.

İçilen meşrûbatlardan haram olanlar

İnsanı kısa veya uzun vadede zehirleyerek ölüme götüren bütün içecekler haramdır. Bütün zehir çeşitleri.

Çok içildiğinde insanı sarhoş eden her türlü içkinin azı da haramdır. Rakı, şarap, votka, bira, nebiz... vs.

Tedâvî amaçlı olmayıp, katı veya sıvı olarak kullanılan ve vücuttaki bazı duyu ve hislerin (akletme, anlama, görme, işitme...vs.) zayıflamasına ya da tamamıyla geçici olarak yok olmasına sebep olan maddelerin kullanımı haramdır. Afyon, esrar, eroin... vs.

Kan, sidik vs gibi necis şeylerin yenilip içilmesi haramdır.

Yenilmesi haram olan hayvanların sütleri de haramdır.

Müminler! Canlar! Kardeşler!

Bahsettiğimiz haramların bir kısmı, Allâh’ın Kitâbında açıkladığı haramlardır. Bir kısmı da Peygamber efendimizin (a.s) Allâh’ın izni ve onayı ile ümmetine bildirmiş olduğu haramlardır. Bunlar bizlere Ehl-i Beyt İmâmları (a.s) ve değerli âlimlerimiz tarafından ulaştırılmıştır.

Mümin canların bu haramlardan özel ve istisnâî durumlarda gerekirse istifâde edebileceklerini de Cenâb-ı Hak yüce Kitabı Kur’ân-ı Kerim’de bizlere şöylece bildirmiştir; “...Kim mecbur kalır, darda kalırsa saldırmadan, haddi aşmadan (doyacağı miktarda) bunlardan yemesinde bir günah yoktur....” [Bakara